Z aerozoli korzysta każdy z nas w codziennym życiu stosując choćby dezodorant w sprayu, perfumy, lakier do włosów, gaśnicę czy środki do czyszczenia mebli. Po przytrzymaniu przycisku dozowania, obserwować możemy zwykle mgiełkę, składającą się z tysięcy maleńkich cząsteczek unoszących się w powietrzu. W formie aerozolu przyjmować można również leki np. antybiotyki czy działające na układ oddechowy.Taki sposób leczenia niesie za sobą wiele zalet.
Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele leków, które mogą być podawane w formie aerozolu. Podzielić ja można na pięć głównych grup. Są to:
- Krótko działające leki rozszerzające oskrzela
- Długo działające leki rozszerzające oskrzela
- Wziewne kortykosteroidy
- Leki skojarzone
- Stabilizatory komórek tucznych
Działanie ogólne
Ogólnym celem działania wszystkich leków stosowanych w leczeniu obturacyjnych chorób układu oddechowego jest rozszerzenie dróg oddechowych, które przyczynia się do poprawy oddychania. U pacjenta może pojawić się:
- skurcz oskrzeli – zaciskanie mięśni od zewnątrz otaczających drogi oddechowe
- zapalenie - podrażnienie i opuchnięcie wewnętrznej warstwy dróg oddechowych
- niedrożność śluzowa - wypełnienie dróg oddechowych śluzem lub wydzieliną
Zdarza się również, że u jednej osoby występuje równocześnie kilka objawów. Lek musi być zatem tak dobrany, aby zadziałać na wszystkie z nich. Lek w postaci aerozolu można podawać za pomocą inhalatora do nebulizacji. To w które miejsce układu oddechowego trafi, zależy od wielkości cząsteczek wytwarzanych przez używane urządzenie. Im mniejsze, tym dalej są wchłaniane. Dla przykładu te, które mają ponad 8 μm pozostaną głównie w nosie i w gardle. Wymiar cząsteczki wynoszący 0,5 - 3 μm zapewnia natomiast dotarcie nawet do pęcherzyków płucnych.
Krótko działające leki rozszerzające oskrzela
Krótko działające leki rozszerzające oskrzela zwane są również krótko działającymi beta-2-antagonistami. Przeznaczone są do szybkiego rozluźnienia mięśni wokół zewnętrznej powierzchni dróg oddechowych, co przyczynia się do poszerzenia światła dróg oddechowych i ułatwienia oddychania.
Leki te są dość silne, w ciągu kilku minut rozpoczynają działanie a w trakcie 2-3 godzin kończą. Ze względu na czas działania uważane są za leki pierwszego rzutu w leczeniu nagłego ataku. Należy je zatem zażywać kiedy pojawią się lub nasilą objawy takie jak duszność, świszczący oddech, kaszel czy ucisk w klatce piersiowej i potrzebna jest natychmiastowa pomoc.
Pacjenci cierpiący na astmę nie powinni codziennie korzystać z krótko działających leków rozszerzających oskrzela. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi dotyczącymi leczenia astmy, jeśli istnieje potrzeba zażywania ich częściej niż dwa razy w tygodniu w ciągu dnia lub więcej niż dwa razy w miesiącu w ciągu nocy, astma jest źle prowadzona i leczenie powinno zostać skorygowane.
Długo działające leki rozszerzające oskrzela
Długo działające leki rozszerzające oskrzela zwane są również długo działającymi beta-2-antagonistami. Ich rola polega na rozluźnieniu mięśni, które otaczają drogi oddechowe i tym samym rozszerzeniu dróg oddechowych. Mechanizm działania jest podobny do krótko działających leków rozszerzających oskrzela, jednak działają znacznie dłużej (do 12 a czasem nawet do 24 h).
Ważne jest, aby nie traktować ich jako ratujących nas podczas nasilenia objawów lub ataku astmy. Mimo że czas ich działania jest znaczenie dłuższy niż w przypadku krótko działających leków rozszerzających oskrzela, początek działania jest opóźniony. Przeznaczone są do codziennego zażywania raz lub dwa razy dziennie. W trakcie leczenia powinny być stosowane wspólnie z wziewnymi kortykosteroidami.
Wziewne kortykosteroidy
Wziewne kortykosteroidy są przepisywane przez lekarzy astmatykom, aby zwalczyć zapalenie dróg oddechowych. U wielu chorych informacja, że powinni zażywać kortykosteroidy budzi lęk. Leki te kojarzą się ze sterydami przyjmowanymi przez sportowców, siłaczy czy kulturystów. Obawy te nie są jednak słuszne, ponieważ nie są to te same leki. Substancje przyjmowane przez osoby chcące zwiększyć masę mięśniową należą do grupy anabolicznych sterydów i faktycznie mają negatywny wpływ na organizm. Przyjmowanie kortykosteroidów w postaci wziewnej podczas długoterminowej kontroli astmy lub POChP, powoduje minimalne skutki uboczne. Więcej szkód dla zdrowia niesie rezygnacja z leczenia.
Wziewne kortykosteroidy pomagają zwalczyć podrażnienie i spuchnięcie wewnętrznej warstwy dróg oddechowych i pozwalają powrócić powierzchni dróg oddechowych do normalnego rozmiaru.
Aby spełniały swoją funkcję, muszą być przyjmowane regularnie. Pierwsze efekty pojawiają się po upływie kilku dni-tygodni od rozpoczęcia terapii. Należy pamiętać, że kortykosteroidy nie działają natychmiast. Nie są więc zalecane w przypadku nasilenia objawów lub nagłego ataku astmy.
Leki skojarzone
Leki skojarzone składają się dwóch leków z innych kategorii. Najczęściej jest to długo działający lek rozszerzający oskrzela w połączeniu z wziewnym kortykosteroidem. Zaletą tego rodzaju terapii jest przyjmowanie przez osoby, którym lekarz zalecił stosowanie dwóch leków jednocześnie tylko jednego.
Ważne jest, aby pamiętać, że gdy rozpoczyna się terapię lekiem skojarzonym, należy odstawić wszystkie leki, które znajdują się w jego składzie i były do tej pory zażywane. W przeciwnym razie doprowadzić można do przedawkowania.
Leki skojarzone mogą być zażywane maksymalnie dwa razy dziennie i nigdy w przypadku nagłych objawów.
Stabilizatory komórek tucznych
Stabilizatory komórek tucznych są lekami, które zapobiegają objawom astmy takim jak duszności i świszczący oddech. Działają podczas reakcji alergicznych, blokując uwalnianie przez komórki tuczne pewnej naturalnej substancji chemicznej - histaminy, która przyczynia się do rozpoczęcia ataku astmy. Bardzo często uwolnienie histaminy spowodowane jest przez wdychanie substancji drażniących takich jak kurz, pleśń czy pyłki.
Stabilizatory komórek tucznych nie działają szybko a w niektórych przypadkach astmy w ogóle. Aby wywołać lepszy efekt, leki te należy przyjmować regularnie przez pewien czas. Poprawę obserwuje się zwykle po ok. czterech tygodniach stosowania.
Popularne leki stosowane do nebulizacji w Polsce:
- Pulmicort Nebulisation (Budesonidum) – zawiesina do nebulizacji
- Flixotide (Fluticasoni propionas) – zawiesina do nebulizacji
- Steri-Neb Salamol (Salbutamolum) – płyn do nebulizacji
- Mucosolvan (Ambroxolum) – płyn do nebulizacji
- Berodual (Fenoteroli hydrobromidum, Ipratropii bromidum) – płyn do nebulizacji
- Atrovent (Ipratropii bromidum) – płyn do nebulizacji
Preparaty wspomagające leczenie i profilaktykę
Ich zadaniem jest właściwe nawilżenie dróg oddechowych oraz zlikwidowanie tam zakażenia bakteryjnego, wirusowego i grzybiczego. Dodatkowo inhalacje tego typu preparatów prowadzą do rozrzedzenia śluzu i rozszerzenia zwężonych dróg oddechowych.
W warunkach domowych do bezpiecznego zabiegu stosujemy najczęściej już gotowe roztwory fizjologiczne:
- Woda morska taka jak Marimer Inhalation
- Sól fizjologiczna
- Olejki
